Beleggers kunnen een hoger rendement behalen door in markten te beleggen die minder liquide of zelfs illiquide zijn. Het hogere verwachte rendement is een vergoeding voor het extra risico dat zij lopen door het minder liquide karakter van de markt. Dit wordt ook wel een liquiditeitspremie genoemd.

Eén van de markten waarin een dergelijke liquideitspremie verondersteld wordt aanwezig te zijn, is de small-cap aandelenmarkt. Aandelen in ondernemingen met een geringe marktkapitalisatie worden aanzienlijk minder makkelijk verhandeld dan large-caps. Primair omdat er simpelweg minder valt te verhandelen door de kleinere kapitalisaties. Daarnaast komt het regelmatig voor dat bij kleinere ondernemingen sprake is van één of enkele partijen die een relatief groot deel van het aandelenkapitaal in handen heeft, hetgeen de verhandelbaarheid of liquiditeit verder verminderd.

Liquiditeitsrisico
Het inschatten van het liquiditeitsrisico van een fondsportefeuille is lastig voor beleggers. Op individueel aandelenniveau geven de handelsvolumes op de beurs nog nog enige duiding. Echter, een deel van de handel in aandelen gebeurt ook buiten de beurs en is daarmee niet of minder goed zichtbaar. En dit geldt nu juist in relatief grotere mate voor small-caps.

Een indicatie voor de blootstelling van een portefeuille aan liquiditeitsrisico’s geeft de verdeling over de verschillende marktkapitalisatiesegementen. Morningstar deelt het aandelenuniversum op basis van marktkapitalisatie op in een vijftal categorieën: giant, large, mid, small en micro. Giant-cap aandelen zijn die aandelen die samen goed zijn voor de top 40% van de marktkapitalisatie in een markt. Large-cap aandelen vertegenwoordigen de volgende 30%, de volgende 20% zijn midcapaandelen, terwijl small-capaandelen goed zijn voor de daarop volgende 7%; en micro-capaandelen vertegenwoordigen het resterende saldo van 3%.

Verondersteld mag worden dat hoe hoger de blootstelling van een portefeuille is aan de kleinere marktkapitalisatie segmenten, des te hoger het liquiditeitsrisico is. Aanvullend kan worden gekeken naar de gemiddelde marktkapitalisatie van de ondernemingen in een portefeuille. Daarbij geldt dat een lagere gemiddelde marktkapitalisatie kan duiden op een hoger liquiditeitsrisico.

Portefeuillepositie
Tevens is het van belang om te weten welk percentage van de totale marktkapitalisatie van een bedrijf een fondspositie uitmaakt. Een groot belang in een onderneming zal immers over het algemeen minder makkelijk te verkopen zijn. Daarmee samenhangend kunnen ook de concentratie van een portefeuille en de totale omvang van het beheerde vermogen in een fonds in ogenschouw worden genomen. Waarbij grote en geconcentreerde fondsen een groter liquditeitsrisico kunnen herbergen.

Tot slot, speelt ook de spreiding van het beheerde vermogen in een fonds over verschillende beleggers een rol. Een fonds waar het vermogen van een beperkt aantal grote klanten komt, zal mogelijk eerder worden geconfronteerd met grote gedwongen verkopen waardoor het liquiditeitsrisico materialiseert, dan wanneer het vermogen gespreid is over een groot aantal kleinere beleggers.

De Top-5
In de top 5 van deze week de grootste Europese small-cap aandelenfondsen (waarvan een distributievergoedingvrije aandelenklasse beschikbaar is in Nederland) waarvan de portefeuille een bovengemiddelde blootstelling heeft aan micro-caps (meer dan 23,7%) en de gemiddelde marktkapitalisatie benedengemiddeld is (lager dan 1,5 miljard euro).

Fidelity European Smaller Companies Fund
Eerste in de lijst is het Fidelity European Smaller Companies Fund. Het fonds wordt beheerd door een trio bestaande uit Colin Stone, Jim Maun en Joseph Edwards. Zij beleggen minimaal 70% van de portefeuille in Europese mid- en small-caps. Getuige de blootstelling van 27% aan micro-caps en de gemiddelde marktkapitalisatie van 1,3 miljard euro in de portefeuille, schuwen ze daarbij de kleinste ondernemingen in het universum niet.

Gezien de omvang van het fonds, meer dan 900 miljoen euro, is het een geruststellende gedachte dat de portefeuille zeer breed gespreid is met 223 posities. Hoewel er wel degelijk posities zijn die geruime tijd vergen om te verkopen, waaronder Global Fashion Group, Robertet en Westwing Group, kan bijna 60% van de portefeuille in 5 werkdagen worden verkocht (op basis van 25% van de meest recente 30-daags gemiddelde handelsvolumes).

Franklin European Small-Mid Cap Fund
Runner-up is Franklin European Small-Mid Cap Fund. Hoofdbeheerder Edwin Lugo is sinds 2006 bij het fonds betrokken. Hij richt zich op ondernemingen met een marktkapitalisatie van 100 miljoen euro tot 8 miljard euro, echter in de praktijk belegt hij bijna de helft van de portfeuille in het micro-cap segment. Met slechts 27 posities is dit fonds aanzienlijk geconcentreerder, dan Fidelity.

Dat is terug te zien in het liquiditeitsprofiel, want Lugo zal naar schatting slechts 30% van de portefeuille kunnen verkopen in 5 werkdagen. Onder de minst liquide posities vallen Sesa, LSL Property Services en ABG Sundal Collier Holding. Daarbij behoren de laatste twee aandelen tot de grootste posities in het fonds met wegingen van meer dan 4%.

NN Europees Deelnemingen Fonds
Op de onderste trede van het podium vinden we NN Europees Deelnemingen Fonds. Voorheen was dit de Europese deelnemingen strategie van Delta Lloyd. Het beheer van het fonds is in handen van Dimitri van Toren, Jeroen de Bruijn en Stefan Verkroost. De portefeuille van het fonds heeft circa 40 posities. Voor een Europees aandelenfonds kent de portefeuille, met een weging van 26%, een relatief sterke hang naar Nederlandse aandelen.

Hieronder behoren met Kendrion en DPA ook enkele van de minst liquide aandelen. De portefeuille is voor een relatief groot deel belegd in micro-caps (60%) en kent daarmee ook een relatief lage gemiddelde marktkapitalisatie (495 miljoen euro). Naar schatting kunnen de beheerders circa 20% van portefeuille liquideren in 5 werkdagen.

Top 5 Liquiditeit Europese Small-caps

Dit artikel is een samenwerking van Fondsnieuws met Morningstar en gebaseerd op data van Morningstar. Bovenstaande is nadrukkelijk niet bedoeld als een aanbeveling tot het doen van transacties.