Kan de Nederlandse economie een recessie vermijden?

Het lijkt er op het eerste gezicht wel op, want de macro-cijfers geven aan dat de groei van de Nederlandse economie tegen het eind van 2023 sterker werd. Dat was echter grotendeels te danken aan een eenmalig effect. Krijgen we dan dit jaar een terugval?

Robert van den Oever 26 maart, 2024 | 16:37
Facebook Twitter LinkedIn

winkelend publiek

De jongste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over de Nederlandse economie in het vierde kwartaal zijn hoopgevend. Het bruto binnenlands product (bbp) is in het vierde kwartaal van 2023 met 0,4% gestegen ten opzichte van het derde kwartaal van 2023, zo blijkt uit de tweede berekening van het CBS. Bij de eerste berekening, van 14 februari dit jaar, kwam de groei uit op 0,3%. De tweede berekening van het bbp wordt altijd circa 85 dagen na afloop van het kwartaal gepubliceerd.

De bestedingen door huishoudens en overheden zijn volgens het CBS de motor achter de groei. Onderliggend bleek dat vooral tegen het einde van het kwartaal, in de maand december, de consumentenbestedingen toenamen.

Voor die spurt is een duidelijke verklaring aan te wijzen, stellen economen van ABN Amro: de energietoeslag van 1.300 euro die zo’n 1 miljoen huishoudens met een laag inkomen vorig jaar van de overheid ontvingen. Die uitkeringen vonden ruwweg vanaf medio oktober plaats en de ontvangers gingen vrijwel onmiddellijk dat geld besteden. Die stimulans was zo sterk dat het effect terug te zien is in de cijfers over de Nederlandse economie als geheel in het vierde kwartaal; de particuliere consumptie liet een historisch grote stijging zien van 1,9% ten opzichte van het derde kwartaal. Die kwam na drie kwartalen achtereen waarin de particuliere consumptie juist kromp. Dat kwam omdat de koopkracht te lijden had onder de sterk gestegen energiekosten en de langdurig hoge inflatie, aldus de ABN Amro-economen.

 

Kans op recessie na eenmalig positief effect?

Als de groei te danken is aan zo’n eenmalig effect, betekent dat dan dat de kans op een terugval in het eerste kwartaal en daarna groot is? Het is goed om dan te beseffen dat de Nederlandse economie volgens ABN Amro ook zonder de stimulans van de energietoeslag in het vierde kwartaal zou zijn gegroeid, aldus ABN Amro-econoom Jeannine van Reeken in het FD. Volgens haar zou de kwartaal-op-kwartaalgroei van het bbp zonder energietoeslag nog steeds positief zijn geweest, ongeveer 0,2%.

 

Het bredere beeld van de economie kent nog andere, meer structurele factoren die positief kunnen uitwerken. De inflatie-compensatie in de vorm van hogere lonen en toeslagen stelt veel consumenten in staat om hun bestedingspatronen min of meer te handhaven. Dat geldt uiteraard niet voor iedereen, maar grote groepen werkenden hebben bestedingsruimte, omdat zij forse loonstijgingen hebben gekregen, terwijl de inflatie intussen afneemt, waardoor zij niet verregaand hoeven te bezuinigen. Een plotselinge vraaguitval doordat grote groepen consumenten gaan beknibbelen is funest voor de economische ontwikkeling, en dat lijken we nu dus te kunnen vermijden.

Want de lonen zijn in de voorbije kwartalen in tal van sectoren behoorlijk sterk gestegen, nadat de aanhoudend hoge inflatie werknemersorganisaties ertoe bracht om forse looneisen te stellen. Werkgevers zijn inmiddels flink aan het compenseren voor de inflatie en nieuwe CAO’s vertonen fikse salarissprongen. De CAO-lonen lagen eind vorig jaar 6,9% hoger dan een jaar eerder, volgens arbeidsmarktcijfers van het CBS, waarbij vooral in het vierde kwartaal een duidelijke versnelling zichtbaar is.

 

Kunnen faillissementen economie in recessie duwen?

Niet dat het overal hosanna is. Want na de covid-periode en het stoppen van de overheidssteun aan bedrijven, zijn er faillissementen geweest van bedrijven die bezweken onder de schuldenlast, omdat ze hun business niet snel en afdoende opnieuw op gang kregen. Vaak waren dat kleinere bedrijven, bijvoorbeeld in de horeca.

Grotere faillissementen waren er ook; bijvoorbeeld VDL Nedcar dat januari zo’n 2.000 werknemers moest laten gaan, nadat er in november 2023 al 1.500 banen verdwenen, omdat opdrachtgever BMW het contract voor het assembleren van Mini’s en andere BMW-modellen niet verlengde. Inmiddels blijkt uit de verhalen van mensen die in het nieuws doorsijpelen, dat ook zo’n pluk van duizenden beschikbare mensen snel wordt geabsorbeerd door de overspannen arbeidsmarkt. In de media figureerden diverse oud-Nedcar werknemers die binnen de kortste keren meerdere aanbiedingen en sollicitaties op zak hadden. De CBS-cijfers onderstrepen de overspannenheid van de arbeidsmarkt: per eind 2023 waren er 114 vacatures per 100 werklozen.

De arbeidsmarkt is dus ook behoorlijk sterk, met een relatief lage werkloosheid. Wel is sinds begin dit jaar een geleidelijke, lichte toename van de werkloosheid zichtbaar, met enkele duizenden per maand. Dat past volgens het CBS bij het sombere beeld dat naar voren komt uit de metingen van het consumenten- en producentenvertrouwen. Maar die somberte afgezet tegen de langjarige grafiek van het werkloosheidscijfer, geeft het inzicht dat eigenlijk alleen in 2020, toen de corona-pandemie hard toesloeg, de werkloosheid plots sterk opliep. Daarna ebde die piek geleidelijk weer weg.

Het brede beeld van de economie wijst dus met de jongste ontwikkelingen niet direct in de richting van een recessie, terwijl dat vorig jaar in de eerste drie kwartalen nog wel het geval was. Van een recessie is sprake als het bbp minstens twee kwartalen achtereen krimpt kwartaal-op-kwartaal.

Facebook Twitter LinkedIn

Over de auteur

Robert van den Oever  Robert van den Oever is research editor bij Morningstar in Amsterdam

© Copyright 2024 Morningstar, Inc. Alle rechten voorbehouden.

Voorwaarden        Privacybeleid        Cookie Settings        Beleidsdocumenten