We leven in een rare wereld waarin het verlagen van de Amerikaanse kredietwaardigheid de koersen van Amerikaanse staatsleningen doet stijgen en economen meer schulden aanbevelen om een schuldenprobleem op te lossen. Europa wordt zigzagsgewijs meegesleurd in een woeste bergbeek van sentiment.
Hebben we de moed om ons te laten meevoeren in de stroom? De beloning is verleidelijk. Naar vele waarderingsmaatstaven zijn Europese aandelen goedkoop in vergelijking met het verleden. De kasstromen van Europese bedrijven zijn stevig en als de autoriteiten de crisis onder controle weten te krijgen, kunnen beleggers een sterke stijging verwachten, omdat de verhouding kasstroom/koers zal stijgen vanaf het huidige zeer lage niveau. Europese aandelen kunnen echter ook een waardeval vormen.
Risico
Laten we eens naar het doemscenario kijken dat de markten angst aanjaagt:
Het project van de Europese economische muntunie is ten dode opgeschreven. Beleggers vluchten uit Italiaanse staatsobligaties en de paniek leidt alleen tot meer paniek. De sterk stijgende rente drijft de Italiaanse financieringskosten op tot onhoudbare niveaus en het land gaat vrijwel zeker failliet. De problemen slaan snel over naar Spanje, Portugal, Ierland en misschien zelfs Frankrijk. Verliezen van miljarden euro’s aan staatsschulden blazen de buffer van het reddingsfonds op, dat zelf grotendeels is gefinancierd door de landen die het zou moeten helpen. De klap die dit betekent voor de balanspositie van de banken is het startsein voor een financiële crisis in de eurozone, die zich verspreidt door een uitgebreid en ondoorzichtig netwerk van wederzijdse deelnemingen, derivaten en blootstelling aan schulden. Er begint een run op de banken.
De negatieve schok voor het sentiment en de inkomsten leidt tot een situatie waarin iedereen zijn schulden zo snel mogelijk probeert af te lossen. Hierop volgt een zichzelf versterkende duikvlucht van de conjunctuur. Omdat zij geen eigen valuta hebben, zien de failliete landen op tegen tien jaar of meer van pijnlijke ingrepen om de lonen en de schuldenlast terug te brengen tot aanvaardbare niveaus. Grootschalige sociale onrust leidt ertoe dat regeringen kiezen voor de nucleaire optie: zij verlaten de euro en betalen hun schulden niet terug door de geldpers aan te zetten en door hun verplichtingen gewoon niet meer na te komen. Op deze manier valt de Europese muntunie uiteen.
Merk op dat het onheil begint met een verandering in de verwachtingen – die ongrijpbare grootheid die zonder aanwijsbare oorzaak kan omslaan. In de zomer van 2010 laaide de bezorgdheid over de staatsschulden enkele maanden op. Na een aantal schoorvoetende reddingsmaatregelen werd dat sentiment afgezwakt om een jaar later weer volledig op de voorgrond te treden. De beste manier om de huidige en toekomstige het hoofd te bieden is ervoor te pleiten dat de Europese Centrale Bank onbeperkte staatsschuld opkoopt om de rente op staatsobligaties laag te houden.
De publieke opinie, de overtuigingen van de Duitse technocratische elite over een harde valuta en de politieke structuur van de Europese Unie lijken samen te spannen om beleidsmaatregelen te beperken tot een aantal halfbakken varianten, waaruit verschillende soorten catastrofes voortvloeien: de langzame of de snelle.
Wat kunnen we verwachten
De aard van zichzelf versterkende panieksituaties betekent dat de uitkomst vooral bepaald wordt door het beleggerssentiment. Als de markt zich in slaap laat sussen door lapmiddelen (wat twijfelachtig is), kunnen de aandelenkoersen stijgen en hoog blijven tot de volgende paniekcyclus zich voordoet. Ironisch genoeg ebt de politieke wil om pijnlijke maatregelen te treffen weg naarmate de markt weer tot rust komt. Zo wordt dan opnieuw het zaad gestrooid voor de volgende paniekcyclus.
Lees het vervolg voor twee aan elkaar tegengestelde benaderingen die Morningstar onderscheidt om te profiteren van de Europese schuldenproblematiek.
